2013年2月21日木曜日

石けん作り--ウイグルの工芸習慣



Sopunchiliq (Uyghur orp-adetliri, p.78)
石けん作り
 Uyghurlar arisida sopunchiliq kespi keng tarqalghan hem tereqqiy qilghan bolup, u en’eniwi soda tawarliridin biri.
 ウイグル人の間で石けん作りの仕事は広く広まり、また発達して、それは伝統的貿易〔コメント感謝〕商品の一つである。
 Uyghur sopunining xam eshyasi asasen chigirdek chiqmaydighan kala, öchke yéghidin ibaret.
 ウイグルの石けんの原料は基本的に油かすの出ない牛、ヤギのあぶらである。
Hünerwenler kespining pakliqi üchün gheyriy maylarni ishletmeydu.
職人たちは仕事の清潔のために別のあぶらは使わない。
Sopunning xuruchi shaxar ( köyük dégen yawa otni köydürüp teyyarlighan dashqal ) we haktin ibaret.
石けんの添加剤は灰(キョユクという野草を焼いて作った灰)と石灰である。
 Sopunchiliq saymanliri: qazan, chömüch we qélip.
 石けん作りの器具:丸底鍋、ひしゃく、型
 Yasash usuli: qazan üstige sighimchanliqini ashurush üchün idish qoyup etrapini lay bilen chaplaydu.
 作り方:丸底鍋の上に容量を増すためにかめを置いてその周囲を泥で貼り付ける。
Yüz jing mayda sopun yasash üchün ellik jing shaxar, töt jing hak teyyarlaydu.
100斤〔50㎏〕のあぶらで石けんを作るために50斤〔25㎏〕の灰、4斤〔2㎏〕の石灰を用意する。
Mayni qazangha sélip ot yéqip éritkendin kéyin, teyyarlanghan shaxar bilen hakni soqup bir qismini érigen may üstige salidu we muwapiq su quyup qaynitidu.
あぶらを丸底鍋に入れて火をつけて溶かしたら、用意された灰と石灰を粉にして一部を溶けたあぶらの上に入れて、適量の水を加えて沸かす。
Shaxar mayni téximu éritip may molékulilirini parchilaydu.
灰はあぶらをもっと溶かして、あぶらの分子を分割する。
Hak shaxarni éritish, mayni aqartish hem may danichilirini yighish rolini oynaydu.
石灰は灰を溶かすこと、あぶらを漂白すること、またあぶらの粒子を集める役割をする。
Shaxar érip qazan ichi bir xil patqaqqa aylinidu.
灰が溶けて鍋の中は一種の泥に変わる。
Qazandiki dughlar, may bezliri astigha olturup, may leyleydu.
丸底鍋中のおり、あぶらのかすは下に沈んで、あぶらは浮かぶ。
Bu chaghda mayni süzüwélip, qazandiki ghelde-gheshtilerni tazilap, shaxar, hak süyini yenggüshlep, mayni sélip yene qaynitidu.
この時あぶらを漉して、丸底鍋のかすを取り除いて、灰、石灰液を新しくして、あぶらを入れてまた沸かす。
Mushundaq qaynitish toqquz qétim dawam qilghanda, may qol bilen yimirilgende, qolgha chaplashmaydighan bolidu.
このように煮ることを9回続けると、あぶらが手でこねられたときに、手にくっつかなくなる。
Bu mayning pishqan, yeni özidiki barliq ré’aksiyilik maddilarni chiqirip tashlighan waqti bolidu.
このあぶらのできあがりとは、つまりそれ自体のすべての反応生成物を取り除いてしまったときである。
Shu chaghda qazanni tazilap, süzük su quyup yene bir qétim qaynitip, shaxar dughlirini tazilaydu.
その時、丸底鍋をきれいにして、浄水を注いでもう1回沸かして、灰のおりを取り除く。
Mubada shaxar chiqirilmisa, sopun ishlitilgende ré’aksiye béridu.
もし灰が取り除かれないと、石けんが使われるとき反応が起こる。
May tazilanghandin kéyin qayta éritip chömüch bilen ölchemlik qélipqa quyidu.
あぶらが浄化された後、再び溶かしてひしゃくで規格の型に注ぐ。
Qatqanda alidu.
固まったら取り出す。
 Uyghurlar qolda yasighan bundaq sopunni ezeldin xasiyetlik we shipaliq dep bilidu.
 ウイグル人は手作りのこのような石けんを昔から素晴らしくて病気に効くと信じている。
 Uyghur sopunining kir yuyushitiki alahidiliktin bashqa, yene doriliq xususiyetlirimu bar.
 ウイグルの石けんは汚れ物洗いの特徴とは別に、薬としての性質もある。
Uyghur xelqi qedimdin temretke, dagh, beden qétiship qasiraq baghlash, put-qol yérilish, hemel qilish-ichki ezalarni yuyush qatarliq késellerge bu sopunni dora ornida ishlitip kelgen.
ウイグル民族は昔から白癬、癜風、体が硬くなってうろこができること、手足のひび割れ、浣腸して中の器官を洗うことなど、病人にこの石けんを薬として用いてきた。
Uning yene bir alahidiliki, qanche kir yusingizmu qol yérilmaydu, eks tesir körsetmeydu.
そのもう一つの特性は、いくら汚れ物を洗っても手がひび割れせず、副作用が現れない。
Belki yüz, qol, bedenni yumran qilidu, térini parqiritidu.
むしろ顔、手、体を滑らかにし、皮膚を輝かせる。
Kirni aqartish nisbiti toqsan sekkiz pirsent etrapida bolidu.
汚れ物を漂白する割合は98パーセントぐらいある。
Méyitni yuyushqa hem bowaqni tunji qétim sugha salghanda mushu xil yerlik sopun ishlitilidu.
死体を洗うのにも赤ん坊を最初に湯に入れる時もこの地元の石けんが使われる。
Bu bir xil étiqad we adet tüside hazirghiche dawamliship kelmekte.
これは一種の信念と習慣の性質で今日まで続いて来ている。

2013年2月17日日曜日

ろうそく作り--ウイグルの工芸習慣



Shamchiliq (Uyghur orp-adetliri, p.77)
ろうそく作り
 Uyghurlarda shamchiliq uzun tarixqa we özgiche milliy alahidilikkeige.
 ウイグル人のろうそく作りには長い歴史と独特の民族的特徴がある。
Uyghur shamchiliq risaliside mundaq bir riwayet bar :
ウイグルのろうそく作りの指導書には次のような一つの伝説がある。
«eyyup eleyhissalam kéyik göshini yulghun yaghichigha ötküzüpkawap qildi, kech kirip, tün qara romalini artti, ghar qarangghuluqqa chömdi.
「エイユプ(彼に平安あれ)は鹿肉をギョリュウ〔タマリスク〕の枝に通してカワプにした。夜になって、夜が黒いスカーフを身にまとって〔=夜のとばりが下りて〕、洞窟が暗闇に覆われた。
Shamal zerbisidin qoqas yaltiridi, maygha milengen zix lappideyandi, yoruqluq peyda boldi.
風の攻撃によって残り火が輝いて、あぶらに覆われた串が突然燃えて、光が生じた。
Eyyup eleyhissalam xushal bolup zixqa yagh suwap yaqti.
エイユプ(彼に平安あれ)は喜んで串にあぶらを塗って火をつけた。
Shundin buyan yaghach nökche – sham chiragh peyda bolup,shamchiliq kesipke aylandi.
それ以来、木の棒のろうそくのあかりが生じて、ろうそく作り仕事になった。
Bu kesipte dunyada on piri kamil (usta kasip) barliqqa keldi.
この仕事について世の中に10人の達人(熟練職人)が現れた。
Uning toqquzinchisi shemsidin qeshqeridur.
その九番目はシェムスィディン・カシュガリである。
Ularning telimige emel qilip, ewladtin-ewladqa pak, sap dil,rastchilliq bilen kesipni dawam etken meripetchi kasiplarning biri sheyx hesenqeshqeri idi» déyilgen.
彼らの教育に従って、代々、純粋、誠実、正直に仕事を引き継いだ弟子の職人の一人がシャイフ・ヘセン・カシュガリだった」と言われている。
Bu gerche riwayet bolsimu, uningda shamchiliq uyghurlar arisidauzaq tarixqa ige en’eniwi kesip ikenliki bayan qilinidu.
これはたとえ物語だとしても、それによってろうそく作りがウイグル人の間で長い歴史を有する伝統仕事であることが説明される。
 Zamanimizgha yétip kelgen shamchiliq kespide, uyghurlar kala, öchkeyéghi we bashqa halal mallarning tashlanduq mayliri bilen shaxar we yipnixuruch qilip yasaydu.
 我々の時代に伝わって来たろうそく作りの仕事では、ウイグル人は牛、ヤギのあぶらや他のハラルな家畜の廃あぶらに灰と糸を合わせて作る。
 May teyyarlash usuli : shamchilar köyük dégen dala ösümlükini hölwaqtida köydürüp, uningdin shaxar yasaydu.
 あぶらの加工方法:ろうそく職人がキョユク〔焦げの意〕と呼ぶ野草を生の時に焼いて、それで灰を作る。
Shaxarni talqandap, su qoshup kala, öchke we bashqa tashlanduqmaylar bilen arilashturup qaynitidu. 
タルカンダプ〔?〕水を加えて牛、ヤギや他の廃あぶらと混ぜて煮る。
Shaxar mayning érishini tézlitidu we dughlirini taritip qazan tégigicheolturidu, érigen may leylep chiqidu.
灰はあぶらの溶解を速め、おりを引き寄せて丸底鍋に沈め、溶けたあぶらを浮かび上がらせる。
Mayni süzüwélip qazandiki shaxar dughini tazilaydu.
あぶらを漉して丸底鍋の灰のおりを取り除く。
Mushu usulda bir qanche qétim mayni shaxar bilen qaynatqanda, mayuwulisa qolgha yépishmaydighan bolidu.
この方法で数回あぶらを灰で沸かしたら、あぶらを練っても手にくっつかなくなる。
Andin mayni süzük su bilen bir qétim qaynitip, chayqap, shaxardughlirini tamamen chiqiriwétip, sap mayni süzüwalidu.
それからあぶらをきれいな水で一回煮て、洗って、灰のおりを完全に抜いて、きれいなあぶらを採取する。
 Sham türi we qélip yasash :
 ろうそくの種類と型作り:
Sham aq, qizil ikki xil bolidu.
ろうそくは白、赤の二種類がある。
Shamning eng chongliri qiriq santimétr uzun, ketmen sépichongluqta bolidu, bu xil sham orda, sheher derwazisi, xaniqa, meschitlergeyéqilidu.
ろうそくの最も大きなものは40センチメートルの長さで、鍬の柄ぐらいの太さがあり、この種のろうそくは宮殿、城門、礼拝堂、モスクなどで焚かれる。
Panus, powiska (pochta) shamliri ottuz santimétr etrapida uzunbolidu.
提灯、ポウスカ(郵便)のろうそくは30センチメートル前後の長さがある。
Yuqiriqi shamlar tawar süpiti bilen qizil yasilidu.
上述のろうそくは製品の役割によって赤く作られる。
Adettiki shamlar yigirme-yigirme besh santimétr bolidu.
普通のろうそくは2025センチメートルである。
Reng tallimaydu.
色は選ばない。
Yasilidighan qélip yuqiriqi ölchemge layiq bolup, bir uchi uchluq,bir uchi dügilek turuba sheklide bolidu.
作られる型は上の基準に合わせて、一端が細く、一端が太いチューブの形にする。
 Sham quyush usuli :
 ろうそく注型方法:
Qélipqa ölchep töshük téshilgen taxtaygha qélipning uchluq uchinitöwen qilip turghuzup, qélip otturisigha pilik yipi tartilip, teyyarlanghan sapmayni éritip quyidu, quyulghan may qishta on minutta, yazda yigirme minuttaqatidu.
型に計って穴があけられた板に型の細い端を低くして立てて、型の中央に芯糸が配置されて、前処理されたきれいなあぶらを溶かして注ぎ、注がれたあぶらは冬には10分、夏には20分で固まる
Shamni qéliptin élip bazargha salidu.
ろうそくを型から出して市場に出す。
Bundaq may shamning köyüshi asta, yoruqi küchlük bolidu.
このようなあぶらろうそくの燃焼はゆっくりで、その光は強い。