2013年10月4日金曜日

トヌル



tonur (uyghur orp-adetliri, p.100)
トヌル〔天火〕
 hüner-kesipning bir türi bolghan tonur – nan yéqish üchün mexsus yasalghan qurulma, tonur uyghurlarda ikki xil bolidu.
 手工業の一種であるトヌル――ナン焼き専用に作られた装置であり、トヌルはウイグル人の間で2つの種類がある。
biri «öy tonuri» dep atalsa, yene biri «naway tonuri» dep atilidu.
一つは「家トヌル」と呼ばれ、もう一つは「ナン屋トヌル」と呼ばれる。
 tonur mundaq yasilidu:
 トヌルは次のように作られる。
séghiz topigha qoy yungi yaki kala yungi arilashturulup tuz süyi bilen lay qilinidu.
粘土のかたまりにヒツジの毛かウシの毛が加えられて塩水で泥にされる。
layni dessep, cheylep obdan pishurulidu.
泥を踏んで、こねて完全に熟させられる。
pishqan lay bilen tonurning asti bilen aghzining di’amétri oxshighan derijide qorsaqliq qilip, tonur yasilidu.
熟した泥でトヌルの底と口の直径と同じぐらいの胴にして、トヌルが作られる。
mushu shekilde chong hem kichik tonurlar yasilidu.
この形で大小のトヌルが作られる。
bu xil tonur xelq arisida «naway tonuri» dep atilidu.
この種のトヌルは民衆の間で「ナン屋トヌル」と呼ばれる。
bu xil tonurning kichiklirini a’ililerdimu ishletkili bolidu.
この種のトヌルの小さいのを家庭で使うこともできる。
a’ililerde pishshiq xish yaki otqa chidamliq xish bilen yasalghan tonurlarmu bolidu.
家庭で焼成煉瓦や耐火煉瓦で作られたトヌルもある。
bular «öy tonuri» dep atilidu.
それは「家トヌル」と呼ばれる。
yuqiriqidek tonurlar uyghurlar sheherleshkendin kéyin meydangha kelgen bolup, bular «yer tonuri» ning tereqqiy qilghan shekli bolup hésablinidu.
上述のようなトヌルはウイグル人が都市化した後に出現し、それは「地トヌル」の発展した形であるとみなされる。
yer tonurida bir qétimda besh-on nan pishurghili bolidu.
地トヌルで1回に510個のナンを焼くことができる。
 yer tonuri mundaq yasilidu:
 地トヌルは次のように作られる。
yerge téyiz orek kolinidu.
地面に浅く穴が掘られる。
uning etrapigha yapilaq yaki yumilaq tash gümbez sheklide tizilidu. uninggha bir éghiz, bir mora qoyulidu.
その周りに平らな、もしくは丸い石がドーム型に積み上げられる。それに一つの口、一つの排煙口が付けられる。
tonurning tektige chong yapilaq tash yatquzulidu yaki bolmisa tüptüz qilip laylinidu.
トヌルの底に大きな平石が置かるか、そうでなければ平らに泥が敷かれる。
tonurning sirti lay bilen suwulidu.
トヌルの外側は泥が塗られる。
ot qalinip (otun qalinidu) tonur qizighanda, chogh we küller tartip chiqiriwétilip, raslanghan nan tonur ichige tizilidu.
火が燃やされて(薪が燃やされる)トヌルが熱くなったら、熾火と灰が取り出されて、準備されたナンがトヌルの中に並べられる。
tonurning aghzi bilen morigha tash qoyup étip, sirti lay bilen suwulidu.
トヌルの口と排煙口に石を置いて塞いで、外に泥が塗られる。
shu teriqide ikki-üch sa’ette nan pishidu.
この方法で23時間でナンが焼ける。
démek, uyghur xelqi sheherleshkenge qeder nangha bolghan éhtiyajini yer tonuri arqiliq qamdap kelgen.
つまり、ウイグル民族は都市化まではナンに対する需要を地トヌルによって支え続けた。

2013年10月2日水曜日

火皿(もしくは置炬燵)



sendel (uyghur orp-adetliri, p.100)
火皿
 sendel – uyghur, bolupmu jenubiy shinjang uyghurliri qishning soghuq künliride ayaghni issitish üchün ishlitilidighan sayman.
 火皿――ウイグル、とりわけ南新疆のウイグル人が冬の寒い日々に足を温めるために用いられる器具である。
öyning otturisigha yaki bir chétige üsti yüzi yérim kwadrat métr, égizliki yérim métr kélidighan töt putluq bir shire qoyulidu.
部屋の中央か脇に上の面が0.5平方メートル、高さが0.5メートルぐらいある四本足のテーブルが置かれる。
uning astigha choyun, tömür yaki mistin yasalghan choghdan (sendel) qoyulidu.
その下に鋳鉄、鉄もしくは銅で作られた火皿(火皿)が置かれる。
choghdangha köydürülüp isi qalmighan otun kömürining yaki issiz kömürning choghi élinidu.
火皿に焼かれて煙が残っていない炭〔=木炭〕か無煙炭の熾火が入れられる。
shire paxtiliq körpe yaki yotqan bilen pürkep qoyulidu.
テーブルは綿の敷布団か布団で覆われる。
put-qolini issitmaqchi bolghan ademler putini shire astigha tiqip olturup issinidu.
手足を温めようとする人は足をテーブルの下に入れて座って温まる。
bezi waqitlarda yaru buraderler yighilip sendel etrapida olturup hemsöhbette bolidu, kitabxanliq qilishidu.
時には友達が集まって火皿の周りに座って話し相手になり、聞き役になる。
bezide yene shire üstige dastixan sélip chay ichishidu.
時にはまたテーブルの上にテーブルクロスを敷いてみんなで茶を飲む。
qishning qehritan soghuq künliri ayagh terepni sendelning aghzigha qaritip orun teyyarlap uxlashqimu bolidu.
冬の非常に寒いときは足の方は火皿の口に向けて寝床を用意して寝ることもある。
sendelning üstige bowaq balilarning böshük körpiliri yéyilip, issighanda körpini böshükke sélip bowaqni bölise, bala tolimu rahet hés qilidu.
火皿の上に赤ん坊のビョシュク〔ゆりかご〕の敷布団をつるして、温まった敷布団をビョシュクに敷いて赤ん坊を結んだら、赤ん坊はとても気持ちよく感じる。
sendelning bixeterlikige kapalet bérish üchün uning choghdan qismi adette chongqurraq bolup, töt etrapi yer yüzidin üch-töt santimétr égizrek yasilidu.
火皿の安全を保証するためにその火皿の部分はふつう深めになっていて、周囲の部分は表面から3-4センチメートル高めに作られる。