2014年7月27日日曜日

母なるふるさと(6)



(以下15ページ2行目から)
 mingbégi qattiq esnidi, andin kéyin kékirdi.
 千戸長は大きくあくびをし、そのあとでげっぷをした。
bu ikkila qiliq nurini yirgendürdi.
この二つの行為はヌリの気分を悪くさせた。
uning mu’ellimi bu qiliqlarni nurghun qétim mesxire qilghan.
彼の先生はこうした行為を何度もあざ笑った。
nuri bir qétim qiz sawaqdishining yénida tuyuqsizla esnep qoyuwidi, tére sodisi qilidighan bayning qizi uninggha chöchüp qarap qashlirini süzüp :
ヌリはあるとき女の同級生の前でうっかりあくびをしてしまった。毛皮貿易をしている金持ちの娘は驚いて彼を見て眉を上げて〔眉を上げるのは軽蔑(けいべつ)の身体表現〕、
 -- esnigende qolingiz bilen aghzingizni tosuwéling, -- dégenidi.
 「あくびをするときは手で口をふさぎなさいよ」と言ったのだった。
nuri nomustin yerge kirgüdek bolghan.
ヌリは恥ずかしさで土の中にもぐりたい〔=穴(あな)があったら入りたい〕ほどだった。
u hazir bayiqi ikki qiliqning yirginishlik ikenlikini körüp turuptu.
彼はたった今、二つの行為が嫌悪(けんお)すべきことであることを理解した。
birdinla uning kallisida «bu ademde kishini yirgendüridighan qiliqlardin nechchisi barkin?» dégen so’al peyda boldi.
たちまち彼の頭に「この男には人に嫌悪感を起こさせる行為が他にも何かあるんだろうか?」という疑問(ぎもん)が生(しょう)じた。
neq shu chaghda mingbégi ong qolini qoynigha tiqip qoltuqini tatilashqa bashlidi.
ちょうどその時、千戸長は右手を胸に入れて腋(わき)の下を掻(か)き始めた。
u birdinla qapiqini türüp gep bashlidi :
彼はいきなり眉(まゆ)をしかめて言い始めた。
 -- némige öre turuwirisen? he, rast gepni qile, bu yerde rastla oghri köp, qazaqlarni hésablimay, biz xeqtinla on nechche dangliq oghri bar.
 「おまえ何で突っ立ってる? さあ、本当のことを言え、このあたりは本当に泥棒が多い、カザフ人を数に入れないで、おれたちの民族の中だけでも十数人の有名な泥棒がいる。」
seper oghri derya yaqisidiki janggalning qaplini boldi.
「泥棒セペルは川べりの繁みのヒョウだ。」〔janggalは乾燥地の塩性土壌の土地で塩生植物のギョリュウ(ギョリュウ科小高木Tamarix tenuissima)、ソクソク(Haloxylon ammodendronアカザ科灌木)、ヤンタク(Alhagi maurorumマメ科灌木)、キョルク(Halostachys caspicaアカザ科灌木)、コトカケヤナギ(Populus euphraticaヤナギ科高木)などによって形成された繁み。今日では植生がだいぶ退化していて土獏に灌木が点在しているイメージが強いらしいが当時これら河岸の氾濫原は人が隠れることが可能な繁みだったと思われる。ちなみにコトカケヤナギは中国では現在絶滅危惧種に指定されている〕。
ghéni oghri qash boyining yolwisi, emet oghri, hoshur oghri, imremze qawan, sidir tayghan, ibrahim qanjuq way-way, hemmisila oghri, bu xeqning tolisi taranchi, ularning közi baylarda.
「泥棒ゲニはカシ川河岸のトラ、泥棒エメット、泥棒ホシュル、イノシシのイムレムゼ、猟犬(りょうけん)のスィディル、雌犬(めすいぬ)のイブラヒム…ああ、みんな泥棒だ、この民族の大多数がタランチ〔18世紀に清朝によって南新疆からイリ地方に開拓のために移住させられた農民の呼称だが、貧農の意味もある〕だから、やつらの目は金持ちに向いている。」
gadaylarning kalisi qishu yaz talada yatidu, oghri kelmeydu.
「貧乏人の牛は年中外にいるのに、泥棒は来ない。」
baylar ghorulirini mixta pana qéqip, it baghlap, éghillirigha közetchi qoyup saqlisimu, ularning mal-waranliri qotan, üyüri bilen oghrilan’ghan.
「金持ちがかんぬきに〔鉄の〕釘で止め釘を挿して〔一般には止め釘は木釘らしい参照〕、犬をつないで、家畜小屋に見張りを置いて守っても、金持ちの家畜は家畜囲いや群れから盗まれる。」
téxi bu oghrilar hökümetning bankilirighimu tégish qildi.
「その上この泥棒たちは政府の銀行にまで手を付けた。」
rast, oghri tola.
「本当に泥棒が多い。」
bu méning qolumdin ish kelmigenlikimu?
「これはおれに仕事の能力が無いからか?」
sen shundaq dep yézipsina, jalapning balisi, bu gepni ashu muxter qawan ya bolmisa mira kösey yazdurghandur, rastini de, bolmisa
「おまえはそう書いたらしいな、売春婦の子め、この言葉はあのイノシシのムフテルか、そうでなければ火かき棒のミラがおまえに書かせたんだろう、本当のことを言え、でなければ…」
(以下16ページ)
 -- yaq, ular démidi, özüm yazdim!
 「いいえ、彼らは言ってません、私が自分で書いたんです!」
 -- sen némishqa hökümgtke til tegküzdüng emise?
 「それじゃあ、おまえはなぜ政府を悪く言った?」
 -- hökümetni tilgha alghinim yoq, yüzbégi, mingbégiler obdanraq ishlise dédim shu, mingbégim.
 「政府については何も言っていません、百戸長や千戸長が少し自分の仕事をしっかりすればと言ったんです、千戸長。」
 -- men séni yamulgha ewetip bérimen, bildingmu?
 「おれがおまえを衙門(がもん)〔=役所(やくしょ)〕に送ってやる、分かったか?」
bügünla mangdurimen, sen itning balisi qalghan oqushni yamulda oquysen!
「今日すぐに行かせる、おまえみたいな犬の子は残りの勉強を衙門でしろ!」
 -- men jinayet ötküzmisem, uning üstige men téxi on besh yashliq bala. manga qanun ige.
 「私は罪を犯していないし、その上、私はまだ15歳の子供です。私には法律〔の保護〕があります。」
 -- néme, qanun?
 「なに、法律?」
méning gépim qanun emesmiken? sen jalap
「俺の言葉が法律じゃないのか?おまえみたいな売春婦の…」
 u gépini tügitelmidi.
 彼は最後まで言えなかった。
öyge sériq chachliq, pürme bel güllük könglek kiygen bir ayal étilip kirdi.
部屋に黄色い髪(かみ)の毛〔=金髪(きんぱつ)〕の、ウエストに折り目が付いた花柄(はながら)のワンピースを着た女が急に入ってきた。
 -- yolsizliq qilmang, mingbégi! – bu mingbégining sheherde öy tutup, bayning puli bilen ikki qizini oqutuwatqan toqal ayali idi, -- balining gépi yolluq, hemme gepni sebixe ikkimiz angliduq, bu bala toghra éytidu.
 「理不尽なことはしないで、千戸長!」これは千戸長が町で所帯(しょたい)を構(かま)えて、千戸長の金で二人の娘を勉強させている側室(そくしつ)だった「この子の言うことは道理にかなってるわ、話は全てセビヘと二人で聞いたわ、この子は正しいことを言ってるじゃないの。」
qolingizdin kelse bu balini emes, ghéni oghrini yamulgha soliting.
「あなたに力があるなら、この子じゃなく泥棒ゲニを衙門に閉じ込めてよ。」
kéliningizni xelqi’alem aldida élip qachqan seper oghrini tutup béring!
「あなたの嫁(よめ=息子の妻)をみんなの目の前でさらって逃げた泥棒セペルを捕まえてよ!」
 -- boldi, asiye! – dédi mingbégi töt bay bilen taliship yürüp besh yüz qoy xejlep aranla érishken toqalgha yélinip-yalwurup, -- bu harimi bilen chéqiship qoydum, yamanlap kétip qalma yene, xotun!
 「やめろ、アスィエ!」と言って千戸長は4人の金持ちとさんざん競って羊500頭分の金を使ってやっと手に入れた側室をなだめすかした「この売春婦の息子とふざけてやってたんだ、まさか実家に帰ってしまうなんてことはないよな、奥方(おくがた)!」
 -- sebixe bu balini tonuydiken, bu bala mektep boyichila emes, sheher boyichimu elachiken.
 「セビヘはこの子を知ってるそうよ、この子は学校でだけでなく町でもずば抜けているそうよ。」
sizning yurtingizning güliken.
「あなたの領地の精鋭(せいえい)だそうよ。」
sizning töt xotuningizdin on üch balingiz bar, birimu sawatliq emes.
「あなたの4人の妻には13人の子供がいるけど、一人も読み書きができないわ。」
etiwarliq balingiz qemirdin medriside töt yil oqup heptiyektin chiqalmidi.
「あなたのお気に入りの息子ケミルディンはマドラサで4年間勉強してヘプテエック〔文字を学んだ後に学ぶ、クルアーンの各章(スーラ)から選んだ文章で編まれた初級教科書〕を終えられなかったわ。」
mana, bala dégen nuridek bolsun.
「ほら、子供ならヌリのようになるべきよ。」
baliliringizgha ülge qiling bu balini.
「あなたの子供たちの手本にしなさいよ、この子を。」
bu bala hésabta héchkimni aldigha ötküzmeydiken, shé’ir yazalaydiken, resim sizalaydiken, dutar chélip naxsha éytalaydiken, qaltis baliken, pushkindek, abdulla toqaydek, newa’iydek
「この子は計算が誰より速く、詩を書くことができて、絵を描くことができて、ドゥタールを弾いて歌を歌うことができる最高の子供だそうよ、プーシキンのように、アブドッラー・トカイのように、ナワーイーのように…
 -- ha-ha-ha qaltiskina! – dédi mingbégi özini tüzeshtürüp külüp turup, -- yuqiri chiq, balam, bir méhman qiliwalay, noghay hedeng séni peyghember qiliwettighu.
 「ハハハ…最高だって!」と千戸長は自分の身なりを整えながら笑って言った「出世しろ、そうしたらおまえを一度客としてもてなそう、おまえのノガイ〔=タタール人〕の姉さんはおまえを預言者にしてしまったぞ。」
hay, qoza soyunglar, qimiz ekélinglar, etiwarliq méhman kélip qaptu!
「おい、子羊をつぶして馬乳酒(ばにゅうしゅ)を持って来い、賓客(ひんきゃく)が来ちまったぞ!」(17ページ9行目)

2014年7月14日月曜日

母なるふるさと(5)



12ページ中ほど)
 -- abdughéni ukam, qiziqip keldim.
 「アブドゥゲニさん、知りたいことがあって来たんだ。
sanap baqsam yigirme ikki kichik ériq, alte ghol ériq, üch östeng, bir deryadin sörep ötüpsen.
数えてみたらあんたは22本の枝線(えだせん)用水路(ようすいろ)、6本の幹線(かんせん)用水路、3つの小川、1つの川を渡って〔馬車を〕引いて来たようだね。
herqandaq atmu, öküzmu sen qilghanni qilalmaydu, on öküzning küchi barken jumu sende, ukam !
どんな馬も、役牛(えきぎゅう)もあんたがしたことをすることはできない、10頭の役牛の力があるだろ、あんたには!」
 -- shuning üchün ikki yayini bashlap kepsen-de ? hay jarqin, méhmanlarning étini al ! …
 「それで二人の捕吏を連れて来たのか? おい、ジャルキン〔カザフ語人名らしい〕お客さんたちの馬を取り上げろ!…」


 -- nurini ekeldim, -- pakar, kök köz, sériq burut, doghilaq bir adem mingbégige xushamet qilip chunguldidi, -- baytalgha min’geshtürüp ekeldim bu ependini.
 「ヌリを連れてきました」低い背、青い目、黄色い口ひげのずんぐりした男が千戸長にへつらい声で言った「雌馬(めすうま)の背に乗せて連れてきました、この先生を。」
 -- kel ! – mingbégi bosughida peyda bolghan on besh yashlardiki chirayliq baligha qarap teste külümsiridi, -- ziyekning balisimu sen ?
 「来い!」千戸長は戸口(とぐち)に現れた15歳ぐらいの美しい少年(しょうねん)に向かって無理(むり)に微笑んだ「ズィエックの子かおまえは?」
 -- he’e, ziyawudunning oghli, -- kök könglek, kök ishtan, béshigha shepke, putigha sendel kiygen sheher balisi mingbégige tik turup jawab berdi.
 「はい、ズィヤウドゥンの息子です」青いシャツ、青いズボン、頭につば付き帽子、足にサンダルを身に着けた都会(とかい)っ子が千戸長に背筋(せすじ)を伸ばして答えた。
 -- nede oquysen ?
 「どこで勉強(べんきょう)してる?」
 -- sheherde.
 「町で。」
 -- uni bilimen, sheherning qeyéride ?
 「それは知ってる、町のどこだ?」
 -- döngmehellidiki «roshen» mektepni püttürdüm, emdi eksinirning aldidiki gimnaziyide oquymen.
 「ドンマハッラの『ロシェン』学校を卒業しました。これから正教会の前のギムナジウムで勉強します。」
 -- he, damolla jallapning qorusining aldida, he rast noghaygotqa (nowigort – yéngisheher démekchi) chiqidighan chong yolning ong teripide, ögzisi qeley mextepma ?
 「ほー、毛皮商人のダッモーラーの前にある、ほー、そうだ、ノガイゴト(ノヴゴロド=ロシア語で新しい町と言いたかった)に行く大通りの右側にある、ブリキ屋根の学校にか?」
 nuri mingbégige heyran bolup qaridi :
 ヌリは千戸長をあきれて見つめた:
qara saqal-buruti tolimu yirik, meyde tükliri ochuq kökrikidin sirtqa chiqip turghan, chongqur, sel qizarghan yoghan közliri keng, qoyuq qashliri astida marilap turghan burni tolimu yoghan bu ademning baghlashmighan jümle, xata isimlarni ishlitip tekebburluq bilen qilghan gépi uning sawatsiz, bilimsiz adem ikenlikini körsitip turatti.
黒いあごひげと口ひげが非常に硬く、胸毛がはだけた胸から外に出ていて、くぼんで少し充血した大きな目が広く濃いまゆ毛の下で覗いている、鼻が非常に大きなこの男の放縦(ほうじゅう)な言葉、間違った名詞を使って横柄(おうへい)に話す言葉が、彼が無学、無知な男であることを示している。
bu adem qandaqmu on ikki yüz bégilik shunche chong zémindiki yigirme nechche ming öylük déhqanni bashquralaydikin ?
この男がどうして12人の百戸長(ひゃっこちょう)〔=氏族の長〕がいる、こんなに大きな領域の二万数千戸の農民を管理できるのだろうか?
nuri tinmay kitab, gézit-zhurnal oquytti.
ヌリは休む間もなく本、新聞(しんぶん)、雑誌(ざっし)を読んでいる。
u sowét ittipaqi toghrisida, hazirqi shéng duben we uning idariliri toghrisida jiq geplerni biliwalghan.
彼はソビエト連邦について、現在の盛〔世才〕督弁(とくべん)と彼の当局(とうきょく)について多くのことを知った。
u yene sheherde oqughuchi dostliri bilen sowét ittipaqida oqup kelgen mü’ellimlerning geplirini anglighan, hékimbeg ghojamning pasha ghoja isimlik oghlining, téyipzat xelpitim dégen katta ademning tarix, jem’iyet, siyaset we jughrapiye toghrisidiki geplirige qulaq salghan.
彼はまた町で学友達と一緒にソビエト連邦で勉強してきた先生たちの話を聞いた。ヘキムベグ・ゴジャのパシャ・ゴジャという名の息子と、テイプザット先生と呼ばれる傑出(けっしゅつ)した人物の歴史、社会、政治そして地理についての話に耳を傾けた。
heyderof isimlik til mu’ellimimu ulargha tilning roli, qa’idisi, meniliri toghrisida, toghra sözlesh, toghra yézish, chirayliq sözlesh, chirayliq yézish toghrisida köp sözlep bergen.
ヘイデロフという名の語学教師も彼らに言葉の役割(やくわり)、規則(きそく)、意味(いみ)についてたくさん話してくれて、正しい書き方、美しい話し方、美しい書き方についてたくさん話してくれた。
uning qarishiche, xata sözlesh medeniyetsizlik, medeniyetsizlik bolsa bir xil yawayiliq hésablinatti.
彼の見解(けんかい)によると、誤(あやま)った話し方は無教養であり、無教養であることは一種の野蛮(やばん)さと見なされる。
 -- he, némige külisen ? – dédi mingbégi özidin xudüksinip, -- xata gep qilmighandimen, sheherlik ?
 「はあ、何で笑うんだ?」と千戸長は不安を感じて言った「俺が言い間違えをしたのか、都会っ子?」
 -- yaq, toghra dédile, mingbégim, gimnaziye shu yerde.
 「いいえ、全く正しく言いました、千戸長、ギムナジウムはその場所です。」
 -- silerni biz xeq oqutamdu, oruslarmu?
 「おまえたちをおれたちの民族が教えるのか、ロシア人か?
 -- uyghur, tatar, özbék, qazaq, rus, xenzu mu’ellimler bar.
 「ウイグル、タタール、ウズベク、カザフ、ロシア、漢族の先生たちがいます。」
 -- néme, sen shunche jiq xeqning zuwanini bilemsina?
 「なんだって、おまえはそんなに多くの民族の言葉を知っているのか?」
 -- ular bizche sözliyeleydu.
 「彼らは私たちの言葉を話すことができます。」
 -- mundaq de! he, oghrilarning köpiyishi yurtni yaxshi bashqurmighanning ishi dep yézipsen, buni sanga kim ögetken?
 「そういうことか! ほう、泥棒たちが増えるのは地域をうまく管理していないからだとおまえは書いたが、それを誰がお前に教えた?」
 -- men u geplerni kitablardin ögengen.
 「私はその言葉を本から学びました。」
 -- kim yazghan kitablar u?
 「誰が書いた本だそれは?」
 -- ular sowét ittipaqida chiqqan kitablar.
 「それらはソビエト連邦で出た本です。」
 -- sen orusche bilemsina?
 「おまえはロシア語が分かるのか?」
 -- yaq, ular tatarche, özbékche kitablar.
 「いいえ、それらはタタール語、ウズベク語の本です。」
 -- néme, némandaq adem chüshenmeydighan geplerni qilisen, bala? tatar dégining noghay, öziwek dégining enjanliqma?
 「なんだと、なぜそんなわけの分からない言葉を話すんだ、おまえは? タタールというのはノガイ、ウジウェクというのはエンジャン〔アンディジャン=ウズベキスタンのフェルガナ盆地の都市〕人のことか?」
 -- he’e.
 「はい。」
 -- ularning xétimu bizchima?
 「その本の文字はおれたちの文字か?」
 -- yaq, latinche.
 「いいえ、ラテン文字です。」
 -- néme? latinche dégining oruschima?
 「なんだと? ラテン文字というのはロシア文字か?」
 -- oxshapraq kétidu. yawropadiki ortaq yéziq.
 「同じようなものです。ヨーロッパの共通文字です。」
 -- néme? téximu tes gep qilghili turdungghu. néme dédinga, yarpa dégining meskawmu?
 「なんだと? もっと難しい言葉を話し始めたな。おまえは何を言ってるんだ、ヨロパというのはメスクワのことか?」
 -- moskwamu yawropada … alte qit’ening biri …
 「モスクワもヨーロッパで…六大陸の一つで…」
 -- way-way … téximu tesleshti. boldi, bizche gep qile! bayiqi gepni shu qit’e yazdi dégine! …
 「あれあれ…もっと難しくなった。もういい、おれたちの言葉を話せ! 今すぐ言葉をその大陸が書いた〔ことをウイグル語で〕言ってくれ!…」〔「大陸」を人名と勘違(かんちが)いしている〕
 nuri külkidin özini aranla tutup turalidi.
 ヌリは笑いをやっとの思いでこらえた。
u aldida olturghan körünüshi sürlük ademni zamandin tolimu yiraqta, ming bir kéche chöchekliridiki bulangchi-qaraqchilargha oxshap kétidiken dep oylidi.
彼は自分の前にいる見た目怖い男をはるか遠い時代の、千一夜物語(せんいちやものがたり)の盗賊(とうぞく)たちと似ていると思った。
bu adem qandaqmu mehelle xelqining erzini hel qilalisun, qandaqmu xelqning haligha yételisun?
この男は一体全体(いったいぜんたい)マハッラの民(たみ)の訴えを解決することができるのだろうか、一体全体(いったいぜんたい)民の状況を理解することができるのだろうか?
birdinla uning mehellisidiki déhqanlargha ichi aghrip qaldi.
ふと彼はマハッラの農民たちが気の毒(きのどく)になってしまった。
(以上15ページ1行目)