2013年2月17日日曜日

ろうそく作り--ウイグルの工芸習慣



Shamchiliq (Uyghur orp-adetliri, p.77)
ろうそく作り
 Uyghurlarda shamchiliq uzun tarixqa we özgiche milliy alahidilikkeige.
 ウイグル人のろうそく作りには長い歴史と独特の民族的特徴がある。
Uyghur shamchiliq risaliside mundaq bir riwayet bar :
ウイグルのろうそく作りの指導書には次のような一つの伝説がある。
«eyyup eleyhissalam kéyik göshini yulghun yaghichigha ötküzüpkawap qildi, kech kirip, tün qara romalini artti, ghar qarangghuluqqa chömdi.
「エイユプ(彼に平安あれ)は鹿肉をギョリュウ〔タマリスク〕の枝に通してカワプにした。夜になって、夜が黒いスカーフを身にまとって〔=夜のとばりが下りて〕、洞窟が暗闇に覆われた。
Shamal zerbisidin qoqas yaltiridi, maygha milengen zix lappideyandi, yoruqluq peyda boldi.
風の攻撃によって残り火が輝いて、あぶらに覆われた串が突然燃えて、光が生じた。
Eyyup eleyhissalam xushal bolup zixqa yagh suwap yaqti.
エイユプ(彼に平安あれ)は喜んで串にあぶらを塗って火をつけた。
Shundin buyan yaghach nökche – sham chiragh peyda bolup,shamchiliq kesipke aylandi.
それ以来、木の棒のろうそくのあかりが生じて、ろうそく作り仕事になった。
Bu kesipte dunyada on piri kamil (usta kasip) barliqqa keldi.
この仕事について世の中に10人の達人(熟練職人)が現れた。
Uning toqquzinchisi shemsidin qeshqeridur.
その九番目はシェムスィディン・カシュガリである。
Ularning telimige emel qilip, ewladtin-ewladqa pak, sap dil,rastchilliq bilen kesipni dawam etken meripetchi kasiplarning biri sheyx hesenqeshqeri idi» déyilgen.
彼らの教育に従って、代々、純粋、誠実、正直に仕事を引き継いだ弟子の職人の一人がシャイフ・ヘセン・カシュガリだった」と言われている。
Bu gerche riwayet bolsimu, uningda shamchiliq uyghurlar arisidauzaq tarixqa ige en’eniwi kesip ikenliki bayan qilinidu.
これはたとえ物語だとしても、それによってろうそく作りがウイグル人の間で長い歴史を有する伝統仕事であることが説明される。
 Zamanimizgha yétip kelgen shamchiliq kespide, uyghurlar kala, öchkeyéghi we bashqa halal mallarning tashlanduq mayliri bilen shaxar we yipnixuruch qilip yasaydu.
 我々の時代に伝わって来たろうそく作りの仕事では、ウイグル人は牛、ヤギのあぶらや他のハラルな家畜の廃あぶらに灰と糸を合わせて作る。
 May teyyarlash usuli : shamchilar köyük dégen dala ösümlükini hölwaqtida köydürüp, uningdin shaxar yasaydu.
 あぶらの加工方法:ろうそく職人がキョユク〔焦げの意〕と呼ぶ野草を生の時に焼いて、それで灰を作る。
Shaxarni talqandap, su qoshup kala, öchke we bashqa tashlanduqmaylar bilen arilashturup qaynitidu. 
タルカンダプ〔?〕水を加えて牛、ヤギや他の廃あぶらと混ぜて煮る。
Shaxar mayning érishini tézlitidu we dughlirini taritip qazan tégigicheolturidu, érigen may leylep chiqidu.
灰はあぶらの溶解を速め、おりを引き寄せて丸底鍋に沈め、溶けたあぶらを浮かび上がらせる。
Mayni süzüwélip qazandiki shaxar dughini tazilaydu.
あぶらを漉して丸底鍋の灰のおりを取り除く。
Mushu usulda bir qanche qétim mayni shaxar bilen qaynatqanda, mayuwulisa qolgha yépishmaydighan bolidu.
この方法で数回あぶらを灰で沸かしたら、あぶらを練っても手にくっつかなくなる。
Andin mayni süzük su bilen bir qétim qaynitip, chayqap, shaxardughlirini tamamen chiqiriwétip, sap mayni süzüwalidu.
それからあぶらをきれいな水で一回煮て、洗って、灰のおりを完全に抜いて、きれいなあぶらを採取する。
 Sham türi we qélip yasash :
 ろうそくの種類と型作り:
Sham aq, qizil ikki xil bolidu.
ろうそくは白、赤の二種類がある。
Shamning eng chongliri qiriq santimétr uzun, ketmen sépichongluqta bolidu, bu xil sham orda, sheher derwazisi, xaniqa, meschitlergeyéqilidu.
ろうそくの最も大きなものは40センチメートルの長さで、鍬の柄ぐらいの太さがあり、この種のろうそくは宮殿、城門、礼拝堂、モスクなどで焚かれる。
Panus, powiska (pochta) shamliri ottuz santimétr etrapida uzunbolidu.
提灯、ポウスカ(郵便)のろうそくは30センチメートル前後の長さがある。
Yuqiriqi shamlar tawar süpiti bilen qizil yasilidu.
上述のろうそくは製品の役割によって赤く作られる。
Adettiki shamlar yigirme-yigirme besh santimétr bolidu.
普通のろうそくは2025センチメートルである。
Reng tallimaydu.
色は選ばない。
Yasilidighan qélip yuqiriqi ölchemge layiq bolup, bir uchi uchluq,bir uchi dügilek turuba sheklide bolidu.
作られる型は上の基準に合わせて、一端が細く、一端が太いチューブの形にする。
 Sham quyush usuli :
 ろうそく注型方法:
Qélipqa ölchep töshük téshilgen taxtaygha qélipning uchluq uchinitöwen qilip turghuzup, qélip otturisigha pilik yipi tartilip, teyyarlanghan sapmayni éritip quyidu, quyulghan may qishta on minutta, yazda yigirme minuttaqatidu.
型に計って穴があけられた板に型の細い端を低くして立てて、型の中央に芯糸が配置されて、前処理されたきれいなあぶらを溶かして注ぎ、注がれたあぶらは冬には10分、夏には20分で固まる
Shamni qéliptin élip bazargha salidu.
ろうそくを型から出して市場に出す。
Bundaq may shamning köyüshi asta, yoruqi küchlük bolidu.
このようなあぶらろうそくの燃焼はゆっくりで、その光は強い。

2013年2月11日月曜日

フェルト作り--ウイグルの工芸習慣



Kigizchiliq (Uyghur orp-adetliri, p.77)
フェルト作り
 Uyghur qol hünerwenchilikide kigizchilik alahide orunda turidu. Uyghur kigizchiliki türining köplüki, rengdarliqi bilen özige xas alahidilikke ige.
 ウイグルの手工芸の中でフェルト作りは特別な地位を占める。ウイグルのフェルト作りは種類の多さ、色彩の豊かさで独特の特徴がある。
 Uyghurlar yungning esli renggini asas, gül béshini qoshumche qilip xilmu xil kigiz étidu.
 ウイグル人は毛糸の本来の色を基本に、型染めを補助にして様々なフェルトを作る。
Aq yungda jaynamaz we güllük chuchiliq aq kigiz, qara yungda qara kigiz we her xil güllük kigiz, namatman, shirdaq qatarliqlarni yasaydu.
白い毛で礼拝用マットと花柄の飾り房の付いた白フェルト、黒い毛で黒フェルトと各種の花柄フェルト、ナマトマン〔?、辞書の語釈はフェルト職人〕、シルダク〔刺繍付きのフェルト〕などを作る。
 Kigizning matériyal: qoy yungi, öchke yungi, su, künjüre we her xil boyaqlardin ibaret.
 フェルトの材料:羊の毛、ヤギの毛、水、油粕と各種染料から成る。
 Saymanliri: chigh, sawaqsawagh, yung atidighan dukan, salghu, palas, arqan, süpürge, kaspining bilek we put küchi.
 用具:チグ〔ハヤガネ属の草本〕、サワグ〔毛をたたいてほぐす細い棒〕、毛たたきドゥカン、サルグ〔フェルト作りの道具の一種〕、パラス〔敷物〕、太いロープ、ほうき、職人の腕と足の力。
 Kigiz étish usuli: yung rengge boyiche tallinidu.
 フェルトの作り方:毛は色によって選ばれる。
Tallanghan yung yuyup qurutulidu.
選んだ毛は洗って干される。
Qurughan yungni sawaqsawagh bilen sawap yétildürüp yung atidighan dukan bilen atidu.
干した毛をサワグでたたいて膨らませて毛たたきドゥカンでたたく。
Uningdin kéyin teyyarlanghan chighni yerge yéyip chigh üstige étilghan yungni salghu bilen tekshi sélip, üstige künjüre chilanghan issiq su sépidu, chörisige chucha qoyidu.
そのあと、用意されたチグを地面に広げてチグの上にたたかれた毛をサルグで平らに敷いて、その上に油粕を浸した熱湯を振りかけて、その縁に飾り房をつける。
Üstige ikkinchi qewet yungni salghandin kéyin, yungni chigh arisigha élip tüteklep yögeydu.
その上に第二層の毛を敷いたら、毛をチグの間に運んで蒸して巻く。
Üstidin palas yögep aghamcha bilen téngip ikki kishi puti bilen tekshi tépip yumilitidu.
その上からパラスを巻いてロープで巻いて二人で足で一緒に蹴って転がす。
Yung kirishkendin kéyin yungni tetür örüp, téngip yene dumilitidu.
毛が締まったら、毛を裏返して、巻いてさらに転がす。
Bundaq dumilitish üch-töt qétim tekrarlanghanda yung pishidu.
このように転がすことを3~4回繰り返したら毛は仕上がる。
Andin, ikki kishi biliki bilen dumilitip silghaytip pishurulidu.
それから、二人が腕で転がしてなめらかに仕上げられる。
Kigiz teyyar bolghanda yéship qurutup bolghandin kéyin, süpürüp yawa qillarni tazilap, kigizning yüzini tekshileydu.
フェルトを用意したら伸ばして乾かしたあと、ブラシをかけて乱れた毛を取り除いて、フェルトの表面を滑らかにする。
 Gül bésish: gül üchün qaysi reng lazim bolsa, shu rengde boyalghan yungni kigiz qilip pishuruwalidu.
 型染め:模様のために必要な色があれば、その色に染められた毛をフェルトにして仕上げる。
Lazim bolghan nusxini oyup, kigiz yungi sélinip bolghandin kéyin nusxa ornigha qoyup kigiz bilen birlikte pishuridu.
必要なパターンを彫って、フェルトの毛が入れられたあと、パターンの代わりに置いてフェルトと一緒に仕上げる。
 Shirdaq kigizni aldi bilen pishuruwalidu.
 シルダクフェルトを最初に仕上げる。
Qoyulidighan gül nusxiliri teyyar bolghandin kéyin kigiz ustige tizip, qol bilen tekshi tikilidu.
置かれるパターンの用意ができたら、フェルトの上に並べて、手で平らに縫い合わせられる。
Shirdaq adettiki kigizlerge qarighanda hem qélin, hem chidamliq bolidu.
シルダクは普通のフェルトと比べると厚く、丈夫である。

2013年2月1日金曜日

ドッパ作り--ウイグルの工芸習慣



Doppichiliq ( uyghur orp-adetliri, p.76)
ドッパ作り
 Emgekchan, eqil-parasetlik uyghur qiz-chokanlirining on qoli on gül, ular yingne bilen yipni qolgha alghanda, heqiqeten herbir qolining kereshmiliridin xilmu xil gül ünüp, doppa üstide chécheklep échilip, kishilerning zoq-shoqini özige tartidu.
 勤勉で賢いウイグルの娘たちと若奥さんたちは10の指に10の花、彼女たちは針と糸を手に取ったとき、まさにすべての指の魅力でいろいろな花が芽吹いて、ドッパの上で咲いて、人々の強い興味を吸い寄せる。
 Uyghur doppilirining türi köp, rengge xilmu xil, gül nusxiliri özgiche alahidilikke ige bolup tolimu azade.
 ウイグルのドッパの種類は多く、色は多様であり、文様は独特な特徴がある。
Uyghur doppiliri, er-ayal, qéri, yash dégendek perqlerge qarap nusxa, gül chekme we renglerde alahide perqlinidu.
ウイグルのドッパは、男女、老若といった違いに応じて色模様、白模様と色で全く違っている。
Doppilarning gül nusxilirida tebi’et güzelliki eks étidu.
ドッパの文様に自然の美しさを反映する。
Mesilen, uyghur badam doppisining yumilaqliqi yer shari-sheher, qel’elerge teqlid qilinghan bolsa, uninggha aq meshuttin chékilgen badam güli aygha, kézek gülliri yultuzlargha teqlid qilinghan.
例えば、ウイグルのバダムドッパの丸いところはシャリ・シェヘル〔球形の城の意〕、城に似せられたら、そこに白い絹糸で模様を付けられたバダムの模様は月に、縁の模様は星に似せられる。
Yene chéken doppigha chékilgen chimen güller tebi’et hösnige teqlid qilinghan.
またチェケンドッパに付けられる花園模様は自然の外観に似せられる。
Uningdiki aq, yéshil, toghra-uzun siziqlar qiypash belgiler we tenning tagh, derya, güzel orman, gül-giyahlirigha teqlid qilinghan.
そこでは白、緑、横長の線、斜めのマークと〔によって?〕本体の山、川、麗しい森、草花が描かれる。
Yene, bezi doppilargha échiliwatqan gül shekli chüshürülse, bezi doppilargha ghazanghazang?〕 boluwatqan gül-giyah zimistan shekli chüshürülgen.
また、あるドッパには咲いている花の形が描かれ、あるドッパには枯れた草花の形が描かれる。
Buning aldinqisi shad-xuram, bayashat turmush simwoli qilinsa, kéyinkisi öz teqdirining kechürmishlirini izhar qilghan.
この前者が幸せで豊かな生活のシンボルとされるなら、後者は自身の運命の経験を描写する。
Yeni uyghur doppisigha shadliqmu, qayghumu mujessemleshken.
つまりウイグルのドッパには喜びも悲しみも反映する。
 Doppining matériyali her xil rengdiki duxawa, mexmel tawar-durdun, ester üchün shayi etles yaki addiy yip rext, meshut yip (yigirme töttin ottuz ikki xilghiche), aq xese, qeghez, shilim, nawat, jiyek, qélip, piltiküch, gül nusxa tamghisi (oyma) qatarliqlardin ibaret.
 ドッパの材料は様々な色の絹のベルベット、綿のベルベット、サテン、ドゥルドゥン〔高級な絹織物の一種〕、裏地には薄絹、アトラスまたは普通の糸の布、絹糸(24から32種)、白綿布、紙、糊、氷砂糖、縁〔折り返し〕、型、針、花柄模様の印(型)、などから成る。
 Tikish usuli: rext tallash, nusxa tallash, yip tallash, tikish, esterlep siziq-siziq ariliqidin piltiküch bilen qeghezde pilte bérish, qondurush, qélipqa sélish, ichige nawat shirnisi pürküp pat bérish.
 仕立て方:布を選び、模様を選び、糸を選び、縫製し、裏地を付けて線と線の間から針で紙に糸を通して、飾り付けて、型にかぶせて、中に氷砂糖のシロップを吹きかけて糊付けする。
 Uyghur doppichiliqida, doppa tikish bir ish, uni qondurush hemmidin muhim ish.
 ウイグルのドッパ作りでは、ドッパ仕立は一つの仕事だが、その中で飾り付けがもっとも重要な仕事である。
Doppa yaxshi qondurulmisa isketsiz bolup qalidu. Shunga uyghur doppichiliri doppa qondurushni muhim bilidu.
ドッパをうまく飾り付けなければ格好悪くなってしまう。だからウイグルのドッパ職人はドッパの飾りつけが大切だと知っている。

 Uyghur doppiliri hemme kishige mas kélish we yarishimliq bolushtek alahidiliki bilen alemge meshhur.
 ウイグルのドッパはあらゆる人に適し、似合うという特徴によって世界に知られている。