2013年3月19日火曜日

理髪業--ウイグルの工芸習慣



Satirashliq (Uyghur orp-adetliri, p.80)
理髪業
 Ezeldin uyghurlarda bir-birining chéchini chüshürüp qoyidighan adet bar. Buni:
 昔からウイグル人には一人一人の髪の毛を剃ってしまう習慣がある。それを:
 «her kishige lazimdur besh nerse asmaq, ustira, taghaq, miswangmiswakの誤り〕 , pichaq hem chaqmaq» dégen shé’ir ispatlaydu.
 「各人に必要な5つの物を身に着ける。カミソリ、くし、歯ブラシ①、ナイフそして火打石である」という詩が示している。
 Uyghurlar iptida’iy turmushtin qol üzüp sheherleshkendin kéyinki uzaq tarixtin buyan saqlinip kéliwatqan milliy satirashliq risaliside bayan qilinishiche: salmanpak dégen kishi milliy satirashlargha pir-ustaz bolghan.
 ウイグル人が原始生活から抜け出して文明化した後の昔から守られて来ている民族の理髪業指南書に説明されることによると:サルマンパクという人が民族の理髪師の師匠であった。
Uning shagirtliri bu kesipni dawam qilip zamanimizgha ekelgen.
彼の弟子たちがこの仕事を継承して私たちの時代にもたらした。
 Uyghurche milliy satirashliq risaliside, mulazimet exlaqi, kesip qa’idisi töwendikiche bayan qilinighan:
 ウイグルの民族の理髪業指南書で、サービス道徳、職業規則は以下のように説明されている:
 1) xéridar shah meyli gaday bolsun oxshash hürmet qilish, herikette sipaye, mu’amilide illiq bolup, chonglarni orunduqqa yölep, balilarni kötürüp olturghzush.
 1)顧客は王様でも乞食でも同じく敬うこと、ふるまいは謙虚に、扱いは温かく、大人には椅子を勧めて、子供は抱き上げて座らせる。
 2) ishni «bismilla» bilen bashlap, pertuqni ongdin sol terepke tartish.
 2)仕事を「ビスミラ〔「神に誓って」の意、何かを始める時に言う掛け声〕」とともに始めて、前掛けを右から左に掛ける。
 3) chachni aldi bilen quruq uwulap, bash nérwilirini oyghitish, andin chachni höl qilip uwulash.
 3)髪の毛を最初に乾いたままで揉んで、頭の神経を目覚めさせ、それから髪の毛を湿らせて揉む。
 4) ustira, pertuqlarning taziliqigha ehmiyet bérish, taz we yara chiqqan bashlarning ustirisini ayrim qilish, chach élip bolush bilen bu ustirini köktash zemche süyide dézinféksiye qilish, löngge, pertuqni qaynaq sugha bésish, kasip öz qolini sopun we köktash süyi bilen yuyush.
 4)カミソリ、前掛けなどの清潔に注意を払い、頭部白癬や腫物ができた頭はカミソリを別にして、髪の毛を剃り終えたらこのカミソリを胆礬〔たんぱん、硫酸銅五水和物のこと〕、明礬の水溶液で消毒し、タオル、前掛けを水に入れて、職人自身の手を石けんと胆礬の水溶液で洗う。
 5) ustirini bashning ong teripidin töwen (chachning yatqan teripi) ge qaritip sélish, chach, saqal-burutlarni qa’ide boyiche élish, qulaq, burun, mengzdiki moylarni qaldurmasliq.
 5)カミソリを頭の右側から低い(髪の毛の寝ている側)に向けて入れて、髪の毛、あごひげ・口ひげをルールに従って剃って、耳、鼻、ほおの毛を残さないこと。
 6) chach élinip bolghandin kéyin, bashni siliq uwulap, bash boyunni silkip qas chiqirip, chéke we qoshumini chimdip, ana tomurlarni oyghitish.
 6)髪の毛を剃り終わった後、頭を柔らかく揉んで、頭、首を揺すってポキポキ鳴らして、こめかみとまゆを押して、主脈を目覚めさせる。
 7) ikki qol, taghaq dümbilerni uwulash, ushshaq qollardin qas chiqirish arqiliq bedenni yenggillitip qoyush hem chach alghuchigha eynek körsitip, razi bolghandin kéyin pertuqni sol tereptin siliq élip, xéridarning bash kiyimini kiydürüp, yaqilirini tüzep, yashanghanlarni yölep turghuzup, balilarni orunduqtin kötürüp chüshürüp uzitish we qayta kélishke dewet qilish.
 7)両手、肩甲骨の後ろを揉んで、指をポキポキ鳴らすことで体を和らげてあげて、その上で髪の毛を剃〔られ〕る人に鏡を見せて、満足したら前掛けを左側からやさしく取って、客の頭の布被り物〔コメント感謝〕を被せて、襟を整えて、年寄りを助けて立たせて、子供たちを椅子から抱き下ろして、見送って再び来るよう勧誘する。
 8) kasip dukanni satirashxanila emes belki meripetxana yaki medeniy köngül échish orni qilish (uyghur satirashxanilirining herqandaqida bir yürüsh saz bolidu, yéngi naxsha-sazlar orundilidu).
 8)職人は店を理髪店だけでなく知識の家とか文化的な娯楽の場とする(ウイグルの理髪店はどこでも楽器が一組あって、新しい歌が演奏されている)。
Kasip xéridargha jem’iyettiki yaxshi ishlarning ülgisi, nachar ishlarning ziyanlirini teshwiq qilish, terbiyilik hékaye-chöcheklerni sözlesh arqiliq kishilerni yaxshiliqqa dewet qilidu.
職人は客に社会の良いことの手本、悪いことの害を宣伝し、教育的な物語を話すことを通じて人々を良い方向に誘導する。
 Risalide jem’iy qiriq bir madda kesip qa’idisi sözlengen bolup, uyghur satirashliri buninggha semimiy emel qilidu.
 指南書には合計41項目の職業ルールが語られていて、ウイグルの理髪師たちはこれに忠実に従う。
 Derweqe, uyghur satirashliri noqul satirash bolupla qalmastin, ular yene öz nöwitide bezi késellerni dawalaydighan xelq ichidiki téwiplardur.
 確かに、ウイグルの理髪師は単に理髪師であるだけでなく、彼らはまたその機会にいくつかの病気を治療する民衆の中の伝統医である。
Ular tomur tutush, uwulash, chimdish, qan élish, ösmilerni xaraktérige qarap késish (opératsiye qilish), sögel qatarliqlarni at qili bilen boghup yaki isriqdan küli bilen köydürüp chüshürüsh, köydürgini daghlap (köydürüp) dawalash, eswe (ilgha) késilini piyaz bilen sirkini sürtüp yaki yingne bilen ilish yaki tuch yamaq sürtüp qayturush, chish aghriqini köydürülgen nöshüdür bilen jiger kawipini chishlitip aghriq peseytish, chish tartish, her xil chatma, temretke, taz késelliri, balilarda bolidighan suluq chaqilarni dawalash hemde sünnet (xetne) qilish, chéchek chékish qatarliq uniwérsal dawalash ishlirini özining satirashliq kespige qoshup ishligen.
彼らは脈を取ること、揉むこと、絞ること、血を取ること、腫瘍を性質に応じて切ること(手術)、いぼなどを馬の毛で縛ったり香炉の灰で焼いて落とすこと、炭疽を加熱して(焼いて)治療すること、皮疹(吹き出物)の病気をタマネギで酢〔ここではたぶん浸出液のこと〕を拭いたり針でつつくこと、また青銅貨で繰り返しこすること、歯の痛みを溶けた塩化アンモニウムと肝臓カワプを噛ませて痛みを弱めること、歯を抜くこと、各種のchatma〔?病名と思われるが意味不明〕、白癬、頭部白癬の病気、子供に生じる水っぽい腫れ物を治療すること、それに加えて、割礼(包皮切除)、種痘など一般的な医療の仕事を自身の理髪業の仕事に加えて行っていた。
 Satirashliq dukanliri yene xelq arisidiki dastan, qisse, hékaye-chöchekler we qiziqarliq letipe-chaqchaqlarni éytidighan, her xil yéngi uchurlarni almashturidighan meydan idi.
 理髪店はまた民衆の間の叙事詩、伝説、物語、おもしろい笑い話を話し、各種の新しい情報を交換する場所だった。
Shu sewebtin chach aldurmaydighanlarmu satirashxanining da’imliq chöpqetliri süpitide dukangha kélip olturush aditi birqeder keng omumlashqan.
それゆえ髪の毛を切らない人たちも理髪店の常連客として店に来て座っている習慣がかなり広く普及している。

miswangmiswakの誤り〕 -- chüchükbuya yaki ermen yaghichidin ishlengen éghiz-chish yuyush qorali.
miswak--カンゾウやアルメニアンウッド〔?、辞書ではカンゾウと並んでイトスギが例に挙げられている〕で作られた口と歯を洗う道具。
risale – satirashliq desturi.
risale—理髪業指南書。

2013年3月9日土曜日

屠畜業--ウイグルの工芸習慣



Qassapliq (Uyghur orp-adetliri, p.79)
屠畜業
 Uyghurlar musulmanlarning diniy étiqadi we örp-aditi boyiche göshi halal dep qaralghan qoy, öchke, kala, qotaz, töge, at qatarliq köndürülgen haywanlarni, shundaqla arqar, kéyik, bugha-maral qatarliq yawayi haywanlarni musulmanchiliq qa’idisi boyiche soyup göshini yéyishke adetlengen.
 ウイグル人はムスリムの宗教的信仰と風俗習慣に従って肉はハラルとみなされるヒツジ、ヤギ、ウシ、ヤク、ラクダ、ウマなど飼育された動物を、同様にアルガリ〔中央アジアに生息する角の曲がった大きな野生のヒツジ〕、レイヨウ、シカなど野生の動物をイスラムの作法に従って屠って、肉を食べることを習慣にしている。
Mushundaq mallarni soyup sétishni kesip qilghuchilar «qassap» dep atalghan.
このように家畜を屠って売ることを仕事にする人々は「肉屋」と呼ばれる。
Xelq arisidiki riwayetlerde, qassaplarning piri je’gheri sadiq dégen kishi bolup, uning namida tarqalghan qassapliq risaliside :
民衆の間の言い伝えに、肉屋の師匠ジェゲリ・サディクという人がいて、彼の名前で広まった屠畜業の指南書に:
qassaplarning pakiz, pak, rastchil bolushi, heptide bir qétim risale nizamlirini oqup qa’idilerge emel qilishi, mal soyghanda tighni bilep ittik tutushi, malning ayighini baghlap, béshini qible terepke qaritip, du’a-tekbir bilen pichaq sürüshi, malning qéni chiqip bolghuche kütüshi, paydining ondin birini xeyr-saxawet qilishi, éghir-bésiqliq bilen shagirt terbiyilishi, göshni kanarigha ésip qa’ide boyiche, öz tertipi bilen parchilishi we haram déyilgen bezlirini élip tashlishi, boghuzlanmighan, özi ölüp qalghan mal göshini yémesliki we satmasliqi, qan, yiring, yulun, öt we ötqépi, yürekning ikki quliqi, bez, ménge qépi, köz qarisi, malning jinsiy ezaliri qatarliqlarni késip tashliwétish qatarliqlar bayan qilinghan.
肉屋は清潔、純粋、正直であること、週に1回指南書の規則を読んでルールに従うこと、家畜を屠るときに刃を研いで素早く実行すること、家畜の足を縛って、頭をキブラ〔メッカの方向〕の方に向けて、祈りとともにナイフを動かすこと、家畜の血が抜けるまで待って、利益の10分の1を喜捨すること、落ち着いて弟子を育てること、肉を鉤につるしてルールに従って、その順序で切り分けること、そしてハラムと言われる腺を取り除くこと、のどを切られないで、自分で死んでしまった家畜の肉を食べないことと売らないこと、血、膿、脊髄、胆汁と胆のう、心臓の二つの耳〔左右の心耳〕、腺、脳、頭蓋、黒目、家畜の生殖器などを切り捨ててしまうこと……などが説明されている。
 Uyghur qassapliri bu nizamlargha qattiq emel qilip, boghaz mal we her xil késel mallarni soymaydu.
 ウイグルの肉屋はこのルールにかたく従って、妊娠している家畜と各種病気の家畜は屠らない。
Mal soyghanda malning ikki qol we sol puti (üch ayighi) ni baghlap, béshini qiblige qilip sol yanche yatquzup tekbir bilen pichaq uridu.
家畜を屠るとき家畜の両前足と左後足(三つの足)を縛って、頭をキブラに向けて左横向きに寝かせて祈りながらナイフで切る。
Qéni chiqip bolghanda, ong putining tizi üstidin téridin töshük échip püwdep, malning térisini qorsiqidin kaniyigha udullap yérip, térini ikki terepke qayrip ajritidu.
血が抜けたら、右後足の膝の上に皮から穴を開けてひと吹きして、家畜の皮を腹から気管にまっすぐに切り開いて、皮を両側に引っ張って分離する。
Andin malning béshini we ikki qol paqalchiqini késiwétip, arqa putidin béshini töwen qilip kanarigha ésip térisini ajratqandin kéyin malning qarnini yaridu.
それから家畜の頭と両前足の下腿を切り取って、後足より頭を低くして鉤につるして皮をはがしたあと家畜の腹を切り開く。
Qizil’önggechni chgip qoyup achchiq ücheyni üzmey siyriwalidu, andin pichaq tegküzmey, qérin we öpke-zasüylirini alidu.
食道を出してしまって小腸を切らずにしごく。それからナイフを当てずに、胃や肺などの内臓を取り出す。
Öpkige tutash chiqqan yürekning otturisigha pichaq urup yürek qénini chiqiriwétidu.
肺と一緒に出て来た心臓の真ん中にナイフを刺して心臓の血を出してしまう。
Axirida malning qarnidiki shulluqsuluq?et, sériq su we göshke chaplashqan qillarni tazilap qa’ide boyiche parchilaydu yaki peshleydu.
そのあとに家畜の腹の水分の多い肉、漿液と肉に張り付いた毛を取り除いてルールに従って切り分けるか薄切りにする。
Qoyning quyruq méyini pütün késiwalidu. Ich méyini börek bilen qoshup tekki sheklide yögep qoyidu.
ヒツジの尾脂をすべて切る。内臓脂は腎臓と一緒に一つの形に巻いておく。
 Uyghur qassaplirining mal soyushqa épi bar we qoli chaqqan bolup, usta qassaplar ottura hésab bilen on-on besh minutqiche bir qoyni soyup bolalaydu.
 ウイグルの肉屋の家畜解体にはコツと手早さがあって、巧みな肉屋は平均で1015分以内に一頭のヒツジを解体することができる。
 Uyghur qassaplirining mal soyush alahidiliki shuningdin ibaretki, ular her bir malning chong-kichik ustixan qurulmisi, béghish we omurtqiliri bilen besh qoldek tonush.
 ウイグルの肉屋の家畜解体は独特なので、彼らは各種家畜の大小の骨の構造、関節と脊椎について詳しく知っている。
Shunga ular malning ustixan, ügilirini sundurmay, epchillik bilen ajritiwételeydu.
だから彼らは家畜の骨、関節を折らずに、巧みに分離してしまうことができる。

2013年2月21日木曜日

石けん作り--ウイグルの工芸習慣



Sopunchiliq (Uyghur orp-adetliri, p.78)
石けん作り
 Uyghurlar arisida sopunchiliq kespi keng tarqalghan hem tereqqiy qilghan bolup, u en’eniwi soda tawarliridin biri.
 ウイグル人の間で石けん作りの仕事は広く広まり、また発達して、それは伝統的貿易〔コメント感謝〕商品の一つである。
 Uyghur sopunining xam eshyasi asasen chigirdek chiqmaydighan kala, öchke yéghidin ibaret.
 ウイグルの石けんの原料は基本的に油かすの出ない牛、ヤギのあぶらである。
Hünerwenler kespining pakliqi üchün gheyriy maylarni ishletmeydu.
職人たちは仕事の清潔のために別のあぶらは使わない。
Sopunning xuruchi shaxar ( köyük dégen yawa otni köydürüp teyyarlighan dashqal ) we haktin ibaret.
石けんの添加剤は灰(キョユクという野草を焼いて作った灰)と石灰である。
 Sopunchiliq saymanliri: qazan, chömüch we qélip.
 石けん作りの器具:丸底鍋、ひしゃく、型
 Yasash usuli: qazan üstige sighimchanliqini ashurush üchün idish qoyup etrapini lay bilen chaplaydu.
 作り方:丸底鍋の上に容量を増すためにかめを置いてその周囲を泥で貼り付ける。
Yüz jing mayda sopun yasash üchün ellik jing shaxar, töt jing hak teyyarlaydu.
100斤〔50㎏〕のあぶらで石けんを作るために50斤〔25㎏〕の灰、4斤〔2㎏〕の石灰を用意する。
Mayni qazangha sélip ot yéqip éritkendin kéyin, teyyarlanghan shaxar bilen hakni soqup bir qismini érigen may üstige salidu we muwapiq su quyup qaynitidu.
あぶらを丸底鍋に入れて火をつけて溶かしたら、用意された灰と石灰を粉にして一部を溶けたあぶらの上に入れて、適量の水を加えて沸かす。
Shaxar mayni téximu éritip may molékulilirini parchilaydu.
灰はあぶらをもっと溶かして、あぶらの分子を分割する。
Hak shaxarni éritish, mayni aqartish hem may danichilirini yighish rolini oynaydu.
石灰は灰を溶かすこと、あぶらを漂白すること、またあぶらの粒子を集める役割をする。
Shaxar érip qazan ichi bir xil patqaqqa aylinidu.
灰が溶けて鍋の中は一種の泥に変わる。
Qazandiki dughlar, may bezliri astigha olturup, may leyleydu.
丸底鍋中のおり、あぶらのかすは下に沈んで、あぶらは浮かぶ。
Bu chaghda mayni süzüwélip, qazandiki ghelde-gheshtilerni tazilap, shaxar, hak süyini yenggüshlep, mayni sélip yene qaynitidu.
この時あぶらを漉して、丸底鍋のかすを取り除いて、灰、石灰液を新しくして、あぶらを入れてまた沸かす。
Mushundaq qaynitish toqquz qétim dawam qilghanda, may qol bilen yimirilgende, qolgha chaplashmaydighan bolidu.
このように煮ることを9回続けると、あぶらが手でこねられたときに、手にくっつかなくなる。
Bu mayning pishqan, yeni özidiki barliq ré’aksiyilik maddilarni chiqirip tashlighan waqti bolidu.
このあぶらのできあがりとは、つまりそれ自体のすべての反応生成物を取り除いてしまったときである。
Shu chaghda qazanni tazilap, süzük su quyup yene bir qétim qaynitip, shaxar dughlirini tazilaydu.
その時、丸底鍋をきれいにして、浄水を注いでもう1回沸かして、灰のおりを取り除く。
Mubada shaxar chiqirilmisa, sopun ishlitilgende ré’aksiye béridu.
もし灰が取り除かれないと、石けんが使われるとき反応が起こる。
May tazilanghandin kéyin qayta éritip chömüch bilen ölchemlik qélipqa quyidu.
あぶらが浄化された後、再び溶かしてひしゃくで規格の型に注ぐ。
Qatqanda alidu.
固まったら取り出す。
 Uyghurlar qolda yasighan bundaq sopunni ezeldin xasiyetlik we shipaliq dep bilidu.
 ウイグル人は手作りのこのような石けんを昔から素晴らしくて病気に効くと信じている。
 Uyghur sopunining kir yuyushitiki alahidiliktin bashqa, yene doriliq xususiyetlirimu bar.
 ウイグルの石けんは汚れ物洗いの特徴とは別に、薬としての性質もある。
Uyghur xelqi qedimdin temretke, dagh, beden qétiship qasiraq baghlash, put-qol yérilish, hemel qilish-ichki ezalarni yuyush qatarliq késellerge bu sopunni dora ornida ishlitip kelgen.
ウイグル民族は昔から白癬、癜風、体が硬くなってうろこができること、手足のひび割れ、浣腸して中の器官を洗うことなど、病人にこの石けんを薬として用いてきた。
Uning yene bir alahidiliki, qanche kir yusingizmu qol yérilmaydu, eks tesir körsetmeydu.
そのもう一つの特性は、いくら汚れ物を洗っても手がひび割れせず、副作用が現れない。
Belki yüz, qol, bedenni yumran qilidu, térini parqiritidu.
むしろ顔、手、体を滑らかにし、皮膚を輝かせる。
Kirni aqartish nisbiti toqsan sekkiz pirsent etrapida bolidu.
汚れ物を漂白する割合は98パーセントぐらいある。
Méyitni yuyushqa hem bowaqni tunji qétim sugha salghanda mushu xil yerlik sopun ishlitilidu.
死体を洗うのにも赤ん坊を最初に湯に入れる時もこの地元の石けんが使われる。
Bu bir xil étiqad we adet tüside hazirghiche dawamliship kelmekte.
これは一種の信念と習慣の性質で今日まで続いて来ている。