2013年1月20日日曜日

織物業ーーウイグルの工芸習慣



Toqumichiliq (uyghur orp-adetliri, p.74)
織物業
 Uyghurlar uzaq tarixtin buyan, paxta, yipek, yung qatarliq yerlik xam eshyalardin her xil toqulmilarni toqup öz éhtiyajidin chiqqan we éksport qilghan.
 ウイグル人は昔から、綿、絹、毛など地元の原材料で各種の織物を織って自分たちの需要を満たし、輸出した。
 Uyghur toqumichiliq destigahliri nahayiti addiy bolup, yaghachtin yasilidu. Bir destigah üchün adette uzunluqi töt métr, kengliki bir yérim  métr meydan bolsa kupaye qilidu. Bu «dukan» dep atilidu.
 ウイグルの織物業の手織り機は非常に簡単で、木から作られる。一つの手織り機のために普通は長さ4メートル、幅1.5メートルの場所があったら十分である。これは「ドゥカン」と呼ばれる。
 1) Dukanning aldigha ikki yaghach ornitilip üstige toghra yaghach qoyulidu.
 1)ドゥカンの前に2本の木材が置かれてその上に十文字に木材が置かれる。
Arqa terepke usta olturidighan bir taxtay, taxtay aldigha ürüsh (mata) yögesh üchün bir chighiriq ornitilidu.
後ろ側に職人が座る一つの板、板の前にウルシ(マタ〔手織り綿布〕)を巻くために一つの滑車が取り付けられる。
Asti terepke üstining〔=ustining〕ikki putigha udul qilip ikki tepke (taxtay) qoyup, tepkining uchigha shanigha chigish üchün birdin shoyna békitip qoyulidu.
下側に職人〔コメント感謝〕の両足に合わせてペダル(板)を取り付けて、ペダルの先端にへドルにつなぐために一つずつ細紐で固定しておかれる。
 Uningdin bashqa, herqandaq dukanning toqush waqtida ishlitidighan ikki shana, moka, nacha qatarliq saymanliri bolidu.
 このほかに、ドゥカンで織る時に使う二つのへドル、シャトル、ボビンなどの器具がある。
 2) Xam eshya teyyarlash : chigitni chighiriq bilen kéwezdin ayriydu.
 2)原材料の準備:綿実を綿繰り機で綿から分離する。
Chighriqta ikki oq bolup, chong oq put bilen chighriq tepkisini tépish arqiliq kichik oq chighriqchining ong qoli bilen qarimu qarshi aylandurulidu.
綿繰り機には二つロールがあって、大きなロールは足で綿繰り機のペダルを踏んで、小さなロールは綿繰り人の右手で反対側に回される。

Chighriqchi sol qoli bilen kéwezni ikki oq arisigha yégüzüp chigitni ayriydu.
綿繰り人は左手で綿を二つのロールの間に噛ませて綿実を分離する。
Paxtini zey tartilghan dukan bilen étip talalirini yéshildürüp pilte qilidu.
綿花を弦を張られたドゥカンではじいて繊維をほぐして糸巻きする。
Qol chaqida égirip qomushqa yögeydu.
右の紡ぎ車で紡いでアシに巻く。
 3) Ürüsh tartish we arqaq : ürüsh toqulidighan rextning kenglikige qarap tartilidu.
 3)たて糸並べとよこ糸:たて糸は織られる布の広さに合わせて並べられる。
Uzunluqi cheklenmeydu.
その長さは制限されない。
Ürüsh yipining bir uchi ikki shana réshatkisidin udul ötküzülüp, usta aldidiki chighriqqa yögilidu.
たて糸の一端は2つのヘドルの柵からまっすぐに通されて、職人の前の滑車に巻かれる。
Yene bir uchi dukanning aldi teripidiki dargha artilip astigha muwapiq éghirliqta tash ésip ürüshni tekshileydu.
もう一端はドゥカンの前方の綱に掛けられて、下に適当な重さで石をつるしてたて糸を安定させる。
Ikki shanigha ikki tepkidiki shoynini baghlaydu.
二つのヘドルに二つのペダルの細紐を結ぶ。
Arqaq üchün nacha, moka teyyarlaydu.
よこ糸のためにボビンとシャトルを用意する。
 4) Toqush usul : usta ornida olturup, qoligha moka alidu we ikki barmiqi bilen shanini aldigha ittirip bir puti bilen bir tepkini tépidu.
 4)織り方:職人が席に座って、手にシャトルを持って二つの指でヘドルを前に押して片方の足で片方のペダルを踏む。
Shanining biri kötürülüp yip ékis (x) hasil qilidu.
ヘドルの一つは上げられて糸をエックス形にする。
Moka ékis ariliqidin ötküzülidu.
シャトルはエックスの間から通される。
Usta mokini tutuwélip barmaq qolini shanidin alidu.
職人はシャトルを捕まえて指をヘドルから離す。
Shana arqigha yénip toqulghan yipqa tégip uni chingdaydu.
ヘドルは後ろに戻って織られた糸に当たってそれを突き固める。
Shundaq qilip moka tinim tapmay u tereptin bu terepke ötüp yürüp arqaq bilen ürüshni bir-birige kirishtüridu.
そのようにしてシャトルは休みなくあちら側からこちら側に移動し続けてよこ糸でたて糸を一本ずつ組み合わせる。
Uyghurlarda tinim tapmay yügürüp yüridighan kishilerni «bapkaning mokisi» gha oxshitish ene shuningdin kélip chiqqan.
ウイグル人の間で休みなく走り続ける人々を「機織のシャトル」になぞらえるのはまさにそれに由来する。

2 件のコメント:

  1. 1)の「上の両足に」の部分ですが、「上」の原語は usta の誤植のような気がします。「職人の両足に」の方が自然ではないでしょうか。

    返信削除
    返信
    1. ご教示ありがとうございます。

      削除